22 vensters op bloei en neergang van eeuwenoud dorp
door:Herman Stuijver
NEDERHORST DEN BERG – In een prachtige stijlkamer van kasteel Nederhorst werd vrijdagavond 2 oktober 2008 de ‘Historische Canon Nederhorst den Berg’ gepresenteerd. Op stijlvolle wijze, met de barokke klanken van de fluitspelers Margriet Veldhuisen en Paula Kuiper vanuit de torenkamer, met exquise bonbonnetjes en een sprankelend glas champagne, werden de gasten gefêteerd.
“Tweeëntwintig vensters bieden een verrassend uitzicht op de bijzondere geschiedenis van dit dorp. Het is een samenhangend geheel van Liudger uit 792 tot de samenvoeging tot Wijdemeren in 2002”, vatte Els van Damme het boekwerkje samen.
Ook de Historische Kring van Nederhorst den Berg voelde de noodzaak om mee te doen aan de ‘canonitis’, de behoefte om de geschiedenis in hapklare brokken, vensters oftewel hoofdstukken vast te leggen. Zulks met de bedoeling om de vaderlandse geschiedenis niet teloor te laten gaan. Steeds minder mensen hebben weet van hun afkomst en de oorsprong van hun omgeving. Landelijk maakte een werkgroep onder leiding van professor Frits van Oostrom al een Canon van Nederland en in de regio bestaat er een Canon over het gebied tussen Vecht en Eem. Nederhorst den Berg is het eerste dorp in de wijde omgeving dat nu zijn eigen canon heeft. Letterlijk is een canon een richtsnoer van kennis over onze cultuur en geschiedenis.
Het boekje van 110 pagina´s is een speciale uitgave van `Werinon´, het clubblad van de historische vereniging dat al sinds 1988 bestaat. Voorzitter Jaap Jansen dankte op de eerste plaats de redactie, bestaande uit Tineke Griffioen, Els van Damme, Anton Cruijsheer, Otto Haan en de gebroeders Gerard en Jan Baar, die in ruim anderhalf jaar het verhaal heeft geschreven. Compleet met literatuur, websites en bekijktips. Daarnaast zit deze speciale uitgave barstensvol foto´s, in kleur en zwart-wit. Dat Dunnebier Print ook gemotiveerd was om de geschiedenis vast te leggen, wordt wel bewezen door dit fraaie drukwerk. En zonder de financiële steun van het Prins Bernhard Cultuurfonds was deze canon niet mogelijk geweest.
Bloei en neergang
Het selecte gezelschap dat de presentatie mocht bijwonen, luisterde ademloos naar het verhaal van Els van Damme. Ook burgemeester Karen Heerschop genoot zichtbaar van de gepassioneerde schets van het Bergse verleden.
Zo’n 1500 jaar geleden was onze omgeving onaangenaam: een moerassig, zompig landschap waar water, mossen en trilveen de boventoon voerden. Langzaam maar zeker groeiden de elzen en wilgen, de verlanding nam toe. Een situatie die je zou kunnen vergelijken met de huidige staat van de Kortenhoefse plassen. Werinon heette het gebied. Veel grond tussen Muiden en Zuilen was in bezit van de missionaris Liudger, de opvolger van Willibrord die in 792 een houten kapel oprichtte op de plek waar nu de Willibrordkerk staat. Na de visvangst en jacht op gevogelte vonden de voorvaderen van de Overmeerders het nieuwe goud van die tijd: turf. In de loop der tijden woonden verschillende adellijke families in Nederhorst, de namen Van Wulven (later Van der Horst), Egbert van Aemstel, Godard van Reede, Willem van Tuijl van Serooskerke, de gezusters Constantia en Clara Warin en de baronnen Van Lynden passeren de revue.
Wist u bijvoorbeeld dat er tijdens de Bergse Gouden Eeuw zo’n vijftien buitenplaatsen waren op de grond waar u nu woont? Niets is er van over. En dat de Hinderdam eeuwenlang dé verkeersader was tussen Holland en Sticht? Het gewone volk verdiende de kost met hoepelbuigerijen, wasserijen en blekerijen en uiteraard met de landbouw. Pas na 1936, toen de provinciale wegen waren aangelegd, kwam een einde aan het isolement van deze gemeenschap. Alles u het boekje doorbladert, ontdekt u nog veel meer belangwekkende details, onder andere over de zandwinning, de pioniers in de polder en de Tweede Wereldoorlog. Vanuit historisch oogpunt is het een blunder dat de Reevaart in de zeventiger jaren werd gedempt, vond Els van Damme die zelfs de bekende historicus Huizinga citeerde om dit punt te maken. En wellicht gold hetzelfde toen Nederhorst den Berg in 2002 opging in Wijdemeren. In ieder geval draagt de Canon bij aan het behoud van de identiteit van deze mooie plaats aan de Vecht. “Bewaar het verleden en draag die kennis uit aan volgende generaties”, waren de wijze slotwoorden.
Canonitis
De heer Vollers van de stichting ‘Tussen Vecht en Eem’ nam het eerste exemplaar in ontvangst. Ook hij legde een link met de actualiteit, waarin hij de strijd van de Horstermeer tegen de plas-drasgebieden en het behoud van de Nera in een breder perspectief plaatste. Mevrouw Jonker werd bedankt voor het beschikbaar stellen van de ruimte. Jammer dat het kasteel niet vaker open is voor het publiek.
Van Clementa van de Velden van de Kortenhoefse vereniging ‘In de Gloriosa’ werd vernomen dat haar vereniging op zoek is naar financiën, maar dat men zeker een concreet plan heeft om een canon te maken. Het kan nog even duren, maar wat is tijd in de miljoenen jaren die de mensheid bestaat. De Loosdrechters zijn een stapje verder. Die beslissen juist deze week uit hoeveel ‘vensters’ hun eigen canon zal bestaan. “Wij willen ook wel meedoen aan deze canonitis”, zei John Mol van de Historische Kring Loosdrecht “want het is hard nodig dat de jeugd meer leert van de geschiedenis. Ze weten zo weinig”.
Al met al is deze canon een document met blijvende historische waarde dat Nederhorst den Berg weer goed op de kaart heeft gezet.
De foto’s zijn gemaakt door Bert Hilberts
